مقدمه

بسیاری از کلماتی که امروزه در روانشناسی به کار برده می‌شوند از قبیل درونگرایی، برونگرایی، آنیما و آنیموس، ناخودآگاه و... را اولین بار کارل گوستاو یونگ بکار برد. فارغ از اینکه امروز با خیلی از نظریات این روانشناس مخالفت می‌شود، اما بخش بزرگی از تعاریف او از ذهن و کارکرد روان انسان هنوز به قوت و اعتبار خود باقی است. از مهم‌ترین تعاریفی که یونگ عرضه کرد ناخودآگاه جمعی، تعبیر خواب و رویا و کهن الگوهای شخصی و جمعی است. اگر ناخودآگاه جمعی را یک سرزمین در نظر بگیریم، کهن الگوها بازیگران اصلی این سرزمین هستند. روشی که کهن الگوها برای زندگی داشته‌اند همانند اساسی‌ترین کنش‌های زیستی در همه آدمیان مشترک است. اینکه شما معمولا در خواب‌هایتان تک و تنها هستید و به ماجراجویی می‌روید و با اتفاقات جدید و محیرالعقول دست و پنجه نرم می‌کنید، احتمالا آمیتریسی هستید که در زندگی واقعی هم مستقل و تنها بودن انتخاب شماست. اما اگر گهگاهی سر و کله مردی در خواب‌های شما پیدا می‌شود به این معناست که آنیموس شما دارد تقلا می‌کند یک چیزهایی را به شما بفهماند. شناخت کهن الگوها و ارتباط آن با رویا کمک می‌کند که با روان خودتان به عنوان انسان بیشتر آشنا شوید و درک عمیقتری از خود داشته باشید. در ادامه قرار است به یکی از کهن الگوهای زنانه به نام آتنا بپردازیم.

اسطوره آتنا در یونان باستان

یکی از اسطوره‌های باکره، اسطوره آتناست. نام رومی آتنا، مینرواست. اگر بخواهیم آتنا را با سایر اسطوره‌های باکره(پرسوفون و آرتمیس) مقایسه کنیم، باید بگوییم که آتنا از لحاظ فکری و منطقی، پختگی بسیار بالایی دارد و در یک کلام می‌توانیم او را انسان بالغ بنامیم. مشاور، محافظ، متحد قهرمانان جنگی، حامی، عملگرا و منطقی احتمالا بهترین صفاتی هستند که با آنان می‌توان آتنا را توصیف کرد. آتنا تنها زن زره‌پوش در میان کهن الگوهاست که حافظ شهر مشهور آتن (هم نام خودش) بود و از آن مراقبت می‌گرد. او همچنین در هنر و بافندگی و به کارگیری حیوانات برای زراعت نیز مهارت داشت. تولد آتنا متیسا، اولین ملکه و همسر رسمی زئوس و اسطوره اقیانوس‌هاست. پیشگویی شده که متیسا حامل قدرتمندترین فرزندان (یک دختر و یک پسر) است. زئوس از ترس این پیشگویی متیسا را می‌بلعد تا تمامی قدرت متیسا را از آن خود کند. بر اثر این کار، زئوس به سر درد بدی دچار می‌شود. در این هنگام هفایستوس، اسطوره آهنگری با تبری سر زئوس را شکافت تا آتنا از آن بیرون جهید. آتنا تنها اسطوره‌ای است که از مادر زاده نشده و اصلا مادرش را نمی‌شناسد. او همیشه همراه و یار همیشگی پدر است. از دیگر تفاوت‌های آتنا با دیگر اسطوره‌های باکره، مردسالاری اوست. او که از سر پدر بیرون جهیده، همیشه دوش به دوش قهرمانان جنگی و پدر است. پشت تمام قهرمانانی که تابحال از اساطیر شنیده‌اید، از پرسیوس، جیسون، آرگونات، بلرفون، هرکول و 12 مرحله‌اش، ادیسه و حتی آشیل (مقتدرترین جنگجو و همچنین محبوب آتنا) آتنا حامی آنان بوده. مردسالاری آتنا تا جایی است که زنی به نام آراکنه را به عنکبوت معلق تبدیل کرد (به دلیل پرده برداری از روابط نامشروع زئوس) و در دادگاه اورستس (اورستس به خونخواهی آگاممنون که پدرش بود، کلیتمنمترا، مادرش را به قتل رساند) به بی‌گناهی و تبرعه اورستس رای داد. از نمادهای آتنا می‌توان به جغد اشاره کرد که نماد خرد است. مار به هم پیچیده نیز به آتنا دلالت دارد.

کهن الگوی آتنا در جهان امروز

زره پوش بودن آتنا امتیاز ویژه‌ای است که او از آن برخوردار است. او در برابر حملاتی که به او می‌شود، محکم است و مقاومت بسیار بالایی در شرایط سخت از خود نشان می‌دهد. عواطف و نیت‌های احساسی در شخصیت آتنا نفوذی ندارد. زنان موفق در عرصه تجارت، صنعت، تحصیلات دانشگاهی، سیاست، نظامی، علمی از کهن الگوی آتنایی برخوردارند. این زنان به دلیل اینکه در گروه باکره قرار دارند، به دنبال داشتن روابط با مردان و بودن در دنیای آنان، درگیر احساسات نمی‌شوند و از کشمکش‌های عاطفی مصون‌اند. آنکلا مرکل نمونه زنده یک زن آتنایی است که در بالاترین مدارج سیاسی کشور دوش به دوش مردان به فعالیت می‌پردازد. برندگان نوبل، از جمله ماری کوری به طور حتم از ویژگی‌های آتنایی برخوردار بود. در جهان امروز، اگر یک دورهمی را درنظر بگیریم، زنان آتنایی معمولا کنار مردان می‌نشینند تا از سیاست و ورزش و اقتصاد حرف بزنند. آن‌ها به طور طبیعی به جمع‌هایی که در آن مردان هستند، گرایش دارند.

دوران بلوغ و نوجوانی دختران تایپ آتنا

دختران آتنایی همانی‌اند که دوست دارند بدانند هر چیزی چگونه کار می‌کند از موتور ماشین گرفته تا کامپیوتر. در این سن، آن‌ها به دنبال یادگیری بیشتر علوم جدید هستند. به احتمال خیلی زیاد دروسی که نیازمند تفکر منطقی هستند از جمله ریاضی، برنامه نویسی و علوم کاربردی مثل شیمی و فیزیک را دوست دارند و در آن مهارت خوبی کسب می‌کنند. نوجوانان آتنایی برخلاف دیگر هم سن‌وسالانشان از سوسک یا عنکبوت نمی‌ترسند، بلکه به دنبال سر در آوردن از ساختمان بدنی این موجودات‌اند. دختران آتنایی اگر بخواهند با جنس مخالف رابطه برقرار کنند، به دنبال آن‌هایی می‌روند که از لحاظ هوشی سرآمد و مناسب خودشان باشند. آن‌ها روی روابطی که به نفعشان نیست سرمایه گذاری نمی‌کنند. آینده و مسیری که قرار است طی کنند برای آنها خیلی مهم است و به دنبال طرح ریزی و برنامه دقیق برای آن هستند. به راحتی از آن چیزی که در سر دارند دست نمی‌کشند و تمام راه‌هایی که به رسیدن به خواسته‌شان منتج می‌شود را بررسی می‌کنند. شخصت شناسی کهن الگوی آتنا بر روی زره آتنا، تصویر هیولایی به نام مدوسا قرار دارد. مدوسا هیولای ترسناکی است که روی سرش به جای مو، مار روییده است. مدوسا هر کسی را که به او خیره می‌شد به سنگ تبدیل می‌‌کرد. این نماد استعاری یکی از ویژگی‌های شخصیتی آتناست. آتنا به دلیل شخصیتی که دارد گاهی می‌تواند با رفتارش چنان تاثیری روی مخاطب خود بذارد که او را دچار رعب و وحشت کند. در این موقعیت فرد حس می‌کند درحال گفتگو با سنگ است. شاید برایتان سوال باشد منظورمان از نوع رفتار ترسناک چیست. رفتارهایی مانند انتقاد بیش از حد، موشکافی و بی‌ارزش نشان دادن کارهای شخص مقابل می‌تواند این فضای سنگین را ایجاد کند. نکته‌ای که در این باره وجود دارد این است که شخصیت‌های آتنایی خودشان به دنبال ایجاد این فضا نیستند و حتی از آن آگاه هم نیستند. کاری که تایپ آتنا برای جلوگیری از ایجاد این فضا باید انجام دهد این است که زره و کلاهخود از تن بندازد تا این اثر مدوسایی را فعال نکند.

روابط کهن الگوی آتنا با مردان

به طور کلی کهن الگوهایی که در زمره باکره قرار دارند به دنبال عشق آتشین و روابط رمانیک نیستند. آتنا اگر قرار باشد جذب مردی شود، آن مرد باید دارای قدرت خاصی باشد که برای آتنا مهم است. آتنا به دنبال کسی است که قهرمان است و از شخصیت قوی و برنده‌ای برخوردار است (همانطور که خودش اینگونه است). او به مردان جاه طلب، کسانی که به کم راضی نمی‌شوند و به دنبال خواسته‌شان می‌روند، افتخار می‌کند. آتنا اگر از مردی خوشش بیاید، استراتژی‌اش را به گونه‌ای می‌چیند و طوری او را به سمت خودش می‌کشاند که مرد گمان کند این خودش بوده که به سمت زن جذب شده. به طور طبیعی رابطه جنسی با مردان برای آتنا از دغدغه‌های فکری نیست. اگر زن آتنایی ازدواج کند، به رابطه جنسی به عنوان سایر وظایف همسری‌اش نگاه می‌کند. بااینحال اگر بخواهد به رابطه جنسی فکر کند، بخش اعظم استراتژیست او به کار می‌افتد و به دنبال بهترین روش‌های عشق ورزی می‌گردد. مشکلت روانشناختی زنان آتنا تایپ بطور کلی آتنا نسبت به سایر کهن الگوها از سلامت روان بالاتری برخوردار است اما به این معنا نیست که آتنا بودن هیچ نقطه تاریکی ندارد! آتنا همیشه در ذهنش زندگی می‌کند و احساسات و عواطف بر او غلبه ندارند؛ از اینرو احتمالا شخصیت تایپ آتنا از عواطف عمیق انسانی که شورانگیز است تجربه‌ای ندارد. وی درکی از شاهکار یک گروه موسیقی یا یک اثر هنری ندارد چون به دلیل تفکر منطقی غالبش دچار شخصیت تک بعدی شده. تجربه زندگی کردن در ذهن برای همیشه، تجربه کامل بودن در بدن را می‌گیرد، بخاطر همین احتمالا آتنا از لحظات شورانگیز عاشقانه، همدردی با دیگری و همذات پنداری محروم است. معنویات و عواطف هم دیگر مواردی هستند که آتنا معمولا از آنان درکی ندارد. برای غلبه بر این حالت آتنا باید سعی کند هستیا و هرای وجودش را کمی بیدار کند.

پرورش کهن الگوی آتنا در زنان

افرادی که در گیرودار روابط عاطفی دچار سردرگمی می‌شوند و زیر بار فشار احساسات دست و پا می‌زنند، کسانی که احساساتشان به طور غالب بر منطقشان مسلط است، افرادی که به دنبال موفقیت در شغل، تحصیل و حوزه کاریشان هستند، باید ویژگی‌های آتنایی را در خود تقویت کنند. قبلا به این نکته اشاره کردیم که آتنا همراه قهرمانان جنگی بود و بدون اینکه برای دیگران مرئی باشد، به کمک قهرمانان می‌رفت و به آنان می‌گفت که چه کار باید انجام دهند. در بزنگاه‌های حساس و بحران‌های زندگی باید آتنای درون را صدا بزنیم و از او کمک بخواهیم. آتنا به طور منطقی شرایط را می‌بیند، جوانب را می‌سنجد و برای مشکل راه حل ارائه می‌دهد. وی برخلاف آرتمیس در بزنگاه‌ها و شرایط دشوار، عصبی نمی‌شود و خشونت بیجا به خرج نمی‌دهد؛ بلکه به طور خونسرد و منطقی برخورد می‌کند. او بخاطر طبیعتی که دارد معمولا از سلامت روان خوبی برخوردار است و کم‌ترین تضاد و کشمکش درونی را تجربه می‌کند. آتنا آنجایی که عقل حکم می‌کند کاری درست است، بدون احساس گناه و ندامت آن را انجام می‌دهد. این روحیه تا حد زیادی ضامن سلامت روان اوست.

نتیجه گیری

آتنایی بودن بطور بالقوه امتیاز بالایی برای موفقیت و سلامت روانی و زندگی خوب محسوب می‌شود. افرادی که از این کهن الگو برخوردار نیستند، می‌توانند با تلاش و مطالعه ویژگی‌های آتنایی را کسب کنند. بسیاری از ویژگی‌های آتنایی از موارد یک شخصیت سالم به شمار می‌رود. برای مثال آتنایی‌ها معمولا به دنبال تغییر آن چه بر آن تسلطی ندارند نیستند، در نتیجه پذیرش آنان بالاست و در محیط‌های بغرنج، انعطاف بالایی دارند. از آنجایی که دید زیبایی شناختی از ویژگی‌های دیگر آتناست، در محیط خانه نیز شاهد خوش سلیقگی و کدبانوگری آتنا هستیم. درضمن آنها از سندرم سیندرلا کاملا مصون هستند، نقش فعالی دارند و به تعبیری خودشان سکان عرشه زندگیشان را به دست می‌گیرند و آن را به هر طرفی که بخواهند هدایت می‌کنند. طراحی و استراتژی آتنای زره پوش که نتیجه تفکر منطقی اوست، باعث می‌شود که فرآیندهای پیچیده را ساده سازی کند. بنابراین آتنایی‌ها بهترین معلم‌ها هستند.